به زبان ساده میاییم و میزان تولید و خدماتمان را در برابر هزینه‌ها و انرژی های که برای آنها صرف شده قرار می‌دهیم و به شاخص بهره وری می‌رسیم. این شاخص بهره وری معمولاً از تقسیم میزان تولید خالص بر هزینه‌های آن تولید و خدمات به دست می‌آید که یکی از مهمترین شاخصه‌های عملکرد ساختمان‌ها و صنعت میباشد.
شاخص بهره وری چیست؟
برای اینکه بهتر با مفهوم و کارایی شاخص بهره وری آشنا شوید، به این مثال زیر توجه کنید. به طور کلی بهره وری یعنی چقدر خوب از چیزها استفاده می‌کنیم.
مثلا: فرض کنید می‌خواهید یک کاردستی درست کنید! یک مداد، یک کاغذ و یک چسب دارید، اگر با همین ابزارها یک کاردستی عالی بسازید! یعنی شاخص بهره وری شما مثبت و خوب بوده است. اما اگر کلی کاغذ و چسب به هدر بدهید و در نهایت کاردستی خوبی هم ارائه ندهید، یعنی شاخص بهره وری شما و منفی بوده است.
شاخص بهره وری یکی از حیاتی‌ترین شاخص‌های سنجش در صنعت ساختمان سازی و مدیریت و حتی تمام جنبه‌های زندگی میباشد. و یک هدف مشخص دارد، اینکه با کمترین صرف انرژی به بهترین نتیجه برسیم.
شاخص بهره وری در مدیریت و صنعت یعنی چه؟
با توجه به تعریفی که از شاخص بهره وری ارائه دادیم، شاخص بهره وری در مدیریت و صنعت برابر است با نسبتی از ورودی‌های سازمان که شامل نیروی کار، سرمایه و انرژی است به خروجی آن که محصولات یا یک سری خدمات است گفته می‌شود.
ساده‌تر یعنی اینکه برای به دست آوردن شاخص بهره وری در مدیریت و صنعت نسبت خروجی را تقسیم بر سبت ورودی می‌کنیم.
انواع شاخص بهره وری چیست؟
شاخص‌های بهره وری به طور کلی به پنج دسته اصلی تقسیم می‌شوند، که هرکدام را با هدفی که دارند و اطلاعاتی که به ما می‌دهند، بررسی می‌کنیم.
شاخص بهره وری انسانی
شاخص بهره وری در یک سازمان به مفید بودن نیروی کار اشاره میکند و به این شکل به دست می‌آید، که ما کل خدمات یا محصولات تولید شده توسط نیروکار را تقسیم بر تعداد ساعت کاری می‌کنیم و از این طریق شاخص بهره وری انسانی سازمان را به دست می‌آوریم.
بیشتر بخوانیم: 5 تاثیر مهم سکوت سازمانی بر بهره‌وری نیروی انسانی🎯
شاخص بهره وری سرمایه
دومین شاخص بهره وری هم در یک سازمان بهره وری سرمایه یا هزینه‌های انجام شده است، که این شاخص برای اینکه متوجه شویم در حالت سود یا ضرر قرار داریم! بسیار اهمیت دارد. و از طریق این فرمول به دست می‌آید:
میزان درآمد خالص را تقسیم بر کل سرمایه می‌کنیم.
شاخص بهره وری انرژی
در این نوع بهره وری هدف این است که بفهمیم آیا میزان انرژی که صرف شده است با محصولات تولیدی و خدمات ارائه شده تناسب دارد؟ یا هدر رفت انرژی داشته ایم؟ به عبارتی می‌خواهیم بفهمیم که آیا تلاشمان عبث و بی‌فایده بوده است؟ یا نسبت به تلاشی که کرده‌ایم حجم مناسبی از محصولات و خدمات را ارائه داده ایم.
شاخص بهره وری مواد اولیه
در این بهره وری هدف ما این است که متوجه شویم آیا از مواد اولیه‌ای که در اختیار داشتیم به درستی استفاده کرده‌ایم یا خیر؟! یعنی اینکه ببینیم آیا صرفه جویی کرده‌ایم واز منابع به خوبی استفاده کرده ایم؟ یا اسراف داشته ایم؟! این هم به این بستگی دارد، که با توجه به مواد اولیه‌ای که در اختیار داشتیم چه میزان خدمات ارائه داده‌ایم؟ یا محصولاتی تولید کرده‌ایم؟ با استفاده از فرمول زیر به این سوالات میتوان جواب داد.
کل محصولات تولید شده یا خدمات ارائه داده شده را تقسیم بر مواد اولیه می‌کنیم.
شاخص بهره وری کلی سازمان
این نوع بهره وری در واقع یک نتیجه‌گیری از عملکرد کلی سازمان میباشد. که مجموع خروجی‌ها را که شامل خدمات ارائه شده و یا محصولات تولید شده است! تقسیم بر مجموع ورودی‌ها که شامل نیروهای کار، میزان انرژی صرف شده و مواد اولیه است، می‌کنیم.
اگر این شاخص بالا باشد! یعنی اینکه عملکرد کلی سازمان رو به پیشرفت و رشد است. ولی اگر این شاخص پایین و منفی باشد! یعنی اینکه سازمان علاوه بر اینکه پیشرفتی نداشته در سرازیری سقوط و حتی ورشکستگی قرار دارد.
گروه مهندسین مشاور رسا به شما و سازمانتان کمک میکند تا بجای سخت کار کردن! هوشمندانه و استراتژیک کار کنید و نتایج چشمگیری را در کمترین زمان نسبت به رقبا رقم بزنید.
چرا سنجش بهره وری برای مدیران حیاتی است؟
با توجه به توضیحاتی که درباره شاخص بهره وری ارائه دادیم، میتوان به این نتیجه پی برد که چقدر برای مدیران و صاحبان کسب و کار اهمیت دارد! که در ادامه به ۵ دلیل مهمی که شاخص بهره وری برای مدیران مهم و کاربردی است، اشاره می‌کنیم.
- اولین دلیل این است،که با استفاده از شاخص بهره وری می‌توانیم به نقاط قوت و ضعف سازمان پی ببریم! که این به مدیران نشان میدهد، که در هر بخش چه چیزهایی نیاز به تغییر یا بهبود دارند.
- دومین دلیل اینکه شاخص بهره وری برای مدیران اهمیت بالایی دارد، این است که با استفاده از آن میتوان تصمیمات استراتژیک برنامه‌ریزی دقیقی برای آینده سازمان تدارک ببینند.
- سومین دلیل این است که می‌توانند با استفاده از اطلاعاتی که در دست دارند! یک فضای رقابتی ایجاد کرده و با هزینه کمتر و کیفیت بالاتر از رقبا وارد میدان بازار(جنگ!) شوند.
- چهارمین دلیل این است که میتوان با کمترین میزان هزینه و صرف انرژی به بیشترین سود و تولیدات رسید. به نحوی میتوان هوشمندانه کار کرد نه صرفاً سخت!
- پنجمین دلیل مهم بودن شاخص بهره وری برای مدیران این است که، با استفاده از این شاخص میتوان در بلند مدت وضعیت سازمان را ثابت نگه داشت! تا در برابر تغییرات بازار و جریانات جدید مانند یک سپر حفاظتی از سازمان محافظت کرد، تا برج های ساختمان بر سرتان فرو نریزد!
بیشتر بخوانیم: راهکاری برای جلوزدن از رقیبان، صفر تا صد بهره‌وری و مدیریت بهره‌وری
روش‌های رایج محاسبه شاخص بهره‌وری در سازمان چیست؟
برای محاسبه شاخص بهره وری می‌توانید از سه روش استفاده کنید، که هر سه روش را به شما معرفی می‌کنیم تا با هر کدام که احساس راحتی بیشتری دارید کار کنید.
- روش اول محاسبات دستی است; که ساده‌ترین روش برای تعیین میزان شاخص بهره وری میباشد، به این روش که خروجی و ورودی‌ها را محاسبه کرده و تقسیم می‌کنیم.
مثلاً اگر در سازمان شما 1000 تا محصول تولید شده باشد و برای تولید این هزار محصول 500 ساعت کار صرف شده باشد! شاخص بهره وری نیروی انسانی شما برابر است با 2 محصول بر ساعت
این روش بیشتر برای سازمان‌ها و کسب و کارهای کوچک و ساده کاربرد دارد! و حتی میتوان برای میزان شاخص بهره وری شخصی هم استفاده شود.
- روش دوم استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت است; مانند نرم‌افزارهای SAP، ERP یا Excel که برای جمع آوری داده‌ها و تحلیل آنها به طور خودکار در سازمان‌ها به کار می‌روند.
- روش سوم مدل‌های آماری و ریاضی است; در آن با استفاده از تحلیل پوشش داده‌ها و روش‌های رگرسیونی به تعیین میزان شاخص بهره وری می‌پردازند.
شاخص های بهره وری در مدل‌های بین‌المللی و ملی
شاخص بهره وری یک شاخص حیاتی و مهم در سراسر دنیا به حساب می‌رود، که رکن اصلی و اساسی هر سازمان میباشد. و در سراسر جهان به شیوه مشخصی بدست می‌آید.
مدل سازمان بهره‌وری آسیایی (APO)
این مدل مانند یک کارآگاه حرفه‌ای عمل میکند! سازمان بهره‌وری آسیایی با جمع‌آوری داده‌ها از کشورهای عضو، مانند یک پازل بزرگ، قطعات اطلاعات را کنار هم قرار میدهد تا تصویری روشن از بهره‌وری در بخش‌های مختلف به دست آورد. از کشاورزی گرفته تا صنعت، APO به کشورها کمک میکند تا نقاط قوت و ضعف خود را کشف کنند و با استراتژی‌های هوشمندانه، عملکردشان را بهبود بخشند.
مدل مالکم بالدریج (MB)
در ایالات متحده، این مدل مانند یک مربی حرفه‌ای برای سازمان‌ها عمل میکند. مدل مالکم بالدریج با ارزیابی دقیق عملکرد، به شرکت‌ها نشان میدهد که در کدام بخش‌ها می‌درخشند و کجا نیاز به بازسازی دارند. این مدل نه تنها بهره‌وری را اندازه‌گیری میکند، بلکه نقشه‌ای برای رسیدن به تعالی سازمانی ارائه میدهد.
شاخص بهره‌وری در برنامه‌های توسعه ایران
در کشور ایران نیز شاخص بهره‌وری یکی از معیارهای کلیدی در برنامه‌های توسعه اقتصادی و صنعتی است. شاخص‌هایی مانند نسبت کل تولید ناخالص داخلی (GDP) به نیروی کار یا مصرف انرژی در این راستا تحلیل می‌شوند، تحلیل این اعداد و ارقام، به سیاست‌گذاران و مدیران کمک میکند تا تصمیماتی بگیرند که چرخ‌های توسعه را سریع‌تر بچرخاند!!!
گروه مهندسین مشاور رسا به شما و سازمانتان کمک میکند تا بجای سخت کار کردن! هوشمندانه و استراتژیک کار کنید و نتایج چشمگیری را در کمترین زمان نسبت به رقبا رقم بزنید.
تجربیات مشاوره‌ای رسا در ارتقاء شاخص‌های بهره‌وری
شرکت‌های مشاوره مدیریت مانند رسا، به صاحبان کسب و کار و سازمان ها کمک میکند تا شاخصبهره وری دقیق خود را بدست بیاورند و از اطلاعات آن بیشترین استفاده را کنند! این یعنی در مسیر توسعه سازمان شما مانند یک مشاوره دلسوز و البته حرفه ای و کاربلد به شما استراتژی های قابل اطمینانی میدهد. بعضی از اقدامات مؤثر در این زمینه عبارتند از:
پیاده‌سازی سیستم‌های مدیریت منابع انسانی (HRMS) مانند یک مربی شخصی برای نیروی کار عمل می‌کنند و عملکرد کارکنان را به اوج می‌رسانند.
بهینه‌سازی فرآیندهای تولید با ابزارهای Lean Manufacturing ، ضایعات را حذف می‌کنند و تولید را مانند یک رقص هماهنگ، روان و کارآمد می‌سازند.
تحلیل داده‌های مالی برای افزایش بهره‌وری سرمایه کمک میکند، هر ریال سرمایه‌گذاری به بهترین شکل به کار گرفته شود.
بیشتر بخوانیم: 10 راهکار بهبود مدیریت بهره وری در سازمان سال 2024
ارتباط بین شاخص‌های بهره‌وری و تصمیم‌گیری استراتژیک
شاخص‌های بهره‌وری نقش مهمی در تصمیم‌گیری استراتژیک دارند، زیرا به مدیران امکان می‌دهند:
- با شناسایی بخش‌های پرهزینه و کم‌بازده، منابع را به بخش‌های مفیدتر منتقل کنند.
- بر اساس داده‌های بهره‌وری، برنامه‌های عملیاتی که عملکرد را افزایش می‌دهند طراحی کنند.
- تحلیل شاخص‌های بهره وری به سازمان‌ها کمک میکند تا روندهای آتی را پیش‌بینی و استراتژی‌های مناسبی تدوین کنند.
نتیجه‌گیری
سنجش و تحلیل شاخص‌های بهره‌وری به شما کمک میکند تا مسیر خود را درست انتخاب کنید، و به بیراهه نروید! زیرا یک ابزار قدرتمند برای پیشرفت و سودآوری سازمان‌ها است.
مدیرانی که به رشد شاخص بهره وری اهمیت می‌دهند، نه تنها از منابع خود بهترین استفاده را می‌کنند! بیشترین سود و حتی رضایت کاری نیروها را هم بدست میآورند و از سازمان خود در برابر چالش ها ، تغییرات و بحران های بازار جلوگیری می‌کنند.
گروه مهندسین مشاور رسا به شما و سازمانتان کمک میکند تا بجای سخت کار کردن! هوشمندانه و استراتژیک کار کنید و نتایج چشمگیری را در کمترین زمان نسبت به رقبا رقم بزنید.
